insanla adalet

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

      KARARLARININ İCRASI

Hukuki Temel

1. Bilindiği gibi, Avrupa İnsan Hakları  Mahkemesi’nin (AİHM) yaptığı yargılamaların dayanağı Avrupa İnsan Hakları  Sözleşmesi’dir (AİHS).
2. AİHM kararlarının icra edilmesine AİHS’nin 46. maddesinde,  (dostane çözüm kararlarının icrası için 39/4 fıkrası) yer verilmiştir.
3. Bu maddeye göre taraf devletler AİHM’in verdiği  kararlara uymayı taahhüt ederler (1. fıkra) ve AİHM kararlarının taraf  devletlerce uygulanması Avrupa Konseyi (AK) Bakanlar Komitesi adına Delegeler  Komitesi tarafından denetlenir.

Yetkili Birim

1. AK Bakanlar Komitesi ve onun alt düzeyli  eşdeğeri olan Delegeler Komitesi siyasi olarak AİHM kararlarının icrasının  temin edilmesinden sorumlu birimdir.
2. Teknik anlamda bu denetim ile yetkili birim, AK  İnsan Hakları ve Hukukun Üstünlüğü Genel Müdürlüğü bünyesinde yer alan İnsan  Hakları Direktörlüğü altında yapılandırılan AİHM Kararlarının İcrası  Dairesi’dir (Department for the Execution of Judgments of the ECtHR).

Sorumlu Birim

1. Adalet Bakanlığı  bünyesinde İnsan Hakları Daire Başkanlığı’nın (İHDB) kurulmasının yasal temeli  olan 650 Sayılı KHK’nın 1. maddesinin (c) bendi gereğince Başkanlığımız AİHM  kararlarının icrasının takibinden sorumlu tutulmuştur.
2. Bu bent gereğince İHDB, AİHM’in ülkemiz hakkında  verdiği ihlal kararlarının infazı ile ilgili genel önlemleri almak, ihlal  kararlarını ilgili mercilere iletmek ve ihlalin ortadan kaldırılmasına yönelik  süreçleri takip etmek ile görevlendirilmiştir.

Sorumluluğun Kapsamı

1. Bakanlığımız ile Dışişleri Bakanlığı arasında 14  Kasım 2011 tarihinde imzalanan işbirliği protokolü gereğince AİHM’ne karşı  yapılacak devlet savunmalarının koordinasyonu 1 Mart 2012 tarihinden itibaren  geçerli olmak üzere Bakanlığımız ve dolayısıyla Daire Başkanlığımız uhdesine  alınmış bulunmaktadır.
2. Protokolün AİHM kararlarının icrasına yönelik  5.1. maddesi gereğince, “ihlal kararlarının uygulanmasına yönelik tüm işlemler  Daire Başkanlığı tarafından yürütülür”.

AİHM Kararlarının İcrasının Anlamı

1. AİHM’in verdiği ihlal kararlarının icrası en  genel anlamda başvuranın durumunun ihlal öncesi haline dönüştürülmesi, bu  mümkün olmadığında ise uygun bir tazminat ödenmesini gerektirir.
2. AİHM kararlarının icrası iki ana öğeden oluşur;  bunlar bireysel (özel) önlemler ve genel önlemlerdir.
3. Bireysel önlemler, başvuranın hakkının ihlaline  yol açan sebepleri ortadan kaldırmayı sağlayan tüm tedbirler veya ödenecek  tazminattır.
4. Genel önlemler ise başvuruya konu ihlali herkes  için ortadan kaldırmayı ve böylece ihlalin devamını önlemeyi sağlayacak  tedbirlerden (mevzuat veya uygulama değişiklikleri) oluşur.

İcranın Takibi

1. Yukarıda da belirtildiği gibi AİHM kararlarının  icrasının takibi AK Bakanlar Komitesi adına Delegeler Komitesi tarafından  yapılmaktadır.
2. AK Delegeler Komitesi, daha önce değinildiği  üzere AK Kararların İcrası Dairesi uzmanlarının desteği ile bu takibi  gerçekleştirmektedir.
3. Takip iki ayrı usulde yapılmaktadır; bunlar  basit-standart (simplified-standard) usul ve geliştirilmiş-yo